Được xem là tương lai mới của mạng internet, nhưng Web3 vẫn chưa phải một khái niệm phổ biến đối với đại bộ phận công chúng dù rằng vẫn đang từng ngày xuất hiện, đi sâu hơn vào trong các lĩnh vực đời sống nói chung - đặc biệt là lĩnh vực công nghệ thông tin.
Có thể chia lịch sử của internet và trải nghiệm website thành hai giai đoạn chính, giai đoạn thời kỳ đầu (web1) người dùng chỉ có thể lướt, đọc và tiếp nhận thông tin kiểu một chiều - hoàn toàn không có tính tương tác. Đến giai đoạn internet mang tính xã hội (web2), lúc này trải nghiệm web đã mang tính tương tác cao hơn - với sự xuất hiện của các nền tảng mạng xã hội đa dạng, nhược điểm là quyền kiểm soát và sử dụng dữ liệu lại nằm trong tay các công ty công nghệ.
Web3 được xem như kỷ nguyên mới tiếp theo của mạng internet, được xây dựng trên nền tảng của công nghệ blockchain với những ưu điểm phi tập trung, tính bất biến và khả năng bảo mật thông tin cao. Bên cạnh đó, mỗi người dùng được chủ động quyền kiểm soát, quản lý và sử dụng dữ liệu của mình - thậm chí kiếm được tiền từ chính mỗi tương tác trên không gian mạng.
Vậy web3 có những ưu điểm đột phá nào so với web2? Web3 giải quyết tốt các vấn đề còn đang tồn đọng trên không gian mạng internet như thế nào? Bài viết lần này sẽ cung cấp cho chúng ta góc nhìn, cùng với câu trả lời xác đáng nhất.
Ưu thế vượt trội của web3 là gì?
Web3 là thế hệ internet tiếp theo nơi quyền lực không tập trung hoàn toàn vào một chủ thể nào đó, đặc biệt là những công ty công nghệ có nhiều quyền lực - điều vốn đang xảy ra với web2. Với web3, quyền quản lý và sử dụng dữ liệu như thế nào thuộc về bản thân người dùng, quản lý phi tập trung, không cần sự cho phép hoặc phải quá tin tưởng vào một bên trung gian bất kì.
Thay vì nằm trên một máy chủ duy nhất, dữ liệu web3 nhờ có nền tảng là công nghệ blockchain nên có thể được tồn tại, lưu trữ trên một hệ thống nhiều máy tính khác nhau. Bất cứ ai cũng có thể tham gia vào mạng lưới, nhưng gần như không một ai có thể tự mình chỉnh sửa, thay đổi hoặc làm mất đi những thông tin và dữ liệu quan trọng đã được ghi lại công khai trên hệ thống blockchain.
Mỗi người dùng tham gia vào hệ thống có thể chủ động quản lý, kiểm soát tài sản cùng với dữ liệu số của mình thông qua các ví điện tử và khóa riêng. Vì vậy luôn có đảm bảo cho tính duy nhất và toàn vẹn thông tin dữ liệu trên mỗi nền tảng web3 chúng ta tham gia vào.
Kiến trúc công nghệ của nền tảng web3
Các thành phần tạo nên nền tảng Web3 (thế hệ Internet phi tập trung) phức tạp hơn Web2 truyền thống, vì chúng bao gồm cả yếu tố công nghệ cơ bản (cơ sở hạ tầng) và các lớp ứng dụng (dApps) hoạt động trên đó. Dưới đây là các thành phần cốt lõi và vai trò của kiến trúc công nghệ Web3.
1. Cơ sở hạ tầng Phi tập trung (Decentralized Infrastructure)
Đây là nền tảng kỹ thuật số thay thế cho các máy chủ và cơ sở dữ liệu tập trung của Web2.
A. Blockchain (Chuỗi khối)
Đây là thành phần quan trọng nhất, đóng vai trò là sổ cái kỹ thuật số, công khai và bất biến, ghi lại tất cả các giao dịch và trạng thái thông tin. Vai trò của nó là cung cấp tính bất biến, minh bạch và đáng tin cậy cho toàn bộ hệ thống Web3. Ví dụ: Nơi lưu trữ mã của các Hợp đồng thông minh và hồ sơ sở hữu NFT.
B. Hợp đồng Thông minh (Smart Contracts)
Hợp đồng thông minh bao gồm các đoạn mã được lưu trữ trên hệ thống blockchain, sẽ tự động thực thi khi các điều kiện đã được lập trình sẵn được đáp ứng. Vai trò của hợp đồng thông minh là thay thế chức năng nhiệm vụ của các bên trung gian (ngân hàng, luật sư, nhà môi giới,...) bằng cách tự động hóa các giao dịch, thỏa thuận và logic trong kinh doanh. Có thể xem hợp đồng thông minh chính là xương sống của blockchain và các nền tảng Web3 hiện nay.
C. Giao thức lưu trữ phi tập trung
Nền tảng Web3 cần một giải pháp lưu trữ dữ liệu lớn (như hình ảnh, video, dữ liệu ứng dụng,...) mà không phụ thuộc vào các máy chủ tập trung (ví dụ như AWS hay Google Cloud). Giao thức lưu trữ phi tập trung có vai trò đảm bảo dữ liệu được lưu trữ an toàn, chống kiểm duyệt và phi tập trung.
2. Lớp Kết nối và Giao diện (Connectivity & Interface)
Không như các nhà phát triển, người dùng thường không thể giao tiếp hoặc tương tác với hệ thống blockchain trên phương diện kỹ thuật. Đây là các công cụ và giao thức giúp người dùng tương tác với blockchain cũng như nền tảng Web3 một cách dễ dàng hơn.
A. Ví Điện tử (Wallets)
Là cổng truy cập của người dùng vào Web3. Ví không chỉ giữ tiền mã hóa mà còn quản lý danh tính số (Digital Identity) của người dùng. Vai trò của các ví là công cụ để xác thực (đăng nhập vào dApps) và ký kết các giao dịch (thực hiện hành động trên blockchain). Một số ví nổi bật trên thị trường hiện nay như Pione Wallet, MetaMask, Trust Wallet,...
B. Giao thức Truy cập và Truy vấn Dữ liệu
Để ứng dụng Web3 hoạt động mượt mà, chúng cần truy cập và đọc dữ liệu từ blockchain một cách ổn định, hiệu quả. Các giao thức truy cập, truy vấn dữ liệu nắm vai trò thu thập, lập chỉ mục và cung cấp dữ liệu blockchain một cách nhanh chóng, chính xác nhất.
3. Lớp Ứng dụng (Decentralized Applications - dApps)
Đây là sản phẩm cuối cùng mà người dùng trải nghiệm và tương tác, thay thế trực tiếp các ứng dụng Web2 truyền thống. Có thể kể đến như các ứng dụng tài chính phi tập trung, các nền tảng sử dụng chủ yếu NFT để xác lập quyền sở hữu như gamefi, hoặc những tổ chức được xác nhận và triển khai hoạt động dựa trên quyền biểu quyết số đông,...
Nhìn chung, nền tảng Web3 có kiến trúc công nghệ là sự kết hợp của Blockchain (lớp tin cậy và logic), cơ chế lưu trữ phi tập trung (lớp dữ liệu), hợp đồng thông minh (lớp tự động hóa), và Ví điện tử (lớp giao diện người dùng) để tạo ra các dApps không cần sự cho phép để hoạt động, tham gia và mang tính phi tập trung.
Những ứng dụng đột phá của web3 là gì?
Web3 được định vị là thế hệ Internet tiếp theo, mang đến những ưu thế vượt trội như tính bất biến, dữ liệu phi tập trung, và khả năng trao quyền trực tiếp cho người sử dụng. Chính nhờ những lợi thế ưu việt này, các ứng dụng Web3 cũng cung cấp giá trị cao hơn so với mô hình Web1, Web2 truyền thống.
1. Lĩnh vực Tài sản Số (Quyền sở hữu tài sản)
Khác biệt hoàn toàn với việc quản lý và giao dịch hàng hóa trên thị trường tập trung, nền tảng Web3 cho phép người dùng xác nhận quyền sở hữu duy nhất đối với tài sản số thông qua NFT (Non-Fungible Tokens). Người dùng được trao quyền chủ động sở hữu, quản lý dữ liệu tài sản của mình, đồng thời có thể tạo ra thu nhập một cách chủ động từ các hoạt động tương tác và xuất bản nội dung tiếp thị.
2. Lĩnh vực Đầu tư và Tài chính
Thay vì phụ thuộc vào các bên trung gian truyền thống như ngân hàng hay nhà môi giới trong mọi giao dịch, nền tảng Web3 thực hiện việc "phi tập trung hóa" toàn bộ hoạt động tài chính. Điều này bao gồm việc giao dịch tài sản, vay hoặc cho vay, cũng như sử dụng Hợp đồng thông minh (Smart Contracts) để tự động hóa quy trình cung cấp dịch vụ bảo hiểm. Trong môi trường này, các bên trung gian hoàn toàn không nắm giữ hay kiểm soát tài sản của bạn.
3. Lĩnh vực Gaming và Thế giới Ảo (Metaverse)
Web3 đang thay đổi hoàn toàn cơ chế vận hành của ngành công nghiệp game, chuyển từ mô hình "Free To Play" (Chơi miễn phí) và "Pay To Win" (Trả tiền để thắng) sang mô hình "Play To Earn" (Chơi để kiếm tiền). Người chơi có thể kiểm soát quyền sở hữu đối với các vật phẩm trong game, sau đó mua bán chúng ở môi trường bên ngoài để tìm kiếm nguồn thu nhập. Cơ chế tương tự cũng được áp dụng cho các loại tài sản khác trong thế giới Metaverse, ví dụ như bất động sản ảo, xe cộ, hay các vật phẩm độc quyền.
Tóm lại, Web3 hướng đến một tương lai nơi người dùng là chủ thể, có quyền chủ động sở hữu, quản lý và sử dụng tài sản số của mình — bao gồm cả thông tin và dữ liệu cá nhân. Được vận hành bởi công nghệ Blockchain, Web3 mở ra một thế giới giao dịch minh bạch và hoàn toàn bảo mật trong quá trình quản lý tài sản số.
Kết luận
Web3 không chỉ là một xu hướng công nghệ nhất thời, mà là tương lai tất yếu của công nghệ blockchain, mở ra một kỷ nguyên Internet nơi quyền lực được trả về cho người dùng. Bằng cách tích hợp các ưu điểm cốt lõi như tính phi tập trung, minh bạch và quyền sở hữu tài sản số vào đời sống thực tiễn, web3 đang chứng minh rằng nó không chỉ là một lý thuyết mà là nền tảng vững chắc để xây dựng một thế giới số hiệu quả hơn, công bằng hơn và hoàn toàn bảo mật.
